V.H. Apelian's Blog

V.H. Apelian's Blog

Tuesday, June 14, 2022

To Be Armenian

Bedros Afeyan

An Assortment from Bedros Afeyan's Paitings

Dr. Bedros Afeyan is the elder brother of Noubar. They are two of the three siblings. He also attended the Armenian Evangelical College for the first 13 years of his scholastic life but did not graduate because the family moved to Canada a year or two before his high school graduation.

Those interested in Bedros Afeyan's academic and professional achievements may read the attached link where it is noted that he received his "B.S. degree in Electrical Engineering from Concordia University, Montreal, Canada in 1980. He then received a master's degree and a Ph.D. in Theoretical Plasma Physics from the University of Rochester". The biography further notes that Bedros Afeyan is also "a poet and painter in his spare time, as well as a chess player and a musical improvisor( https://www.lle.rochester.edu/index.php/2019/06/03/bedros-afeyan/ )

Dr. Bedros Afeyan (bedros@mac.com) is also the editor of The Literary Groong, where he posts regularly. Recently he posted on his FB page the attached poem noting that it is a rumination from a decade ago but that it rings true today as well. He noted that the poem was posted in the Literary Group and is dated June 12, 2012. I took the liberty of reproducing it on my blog.

 

To Be

To be Armenian

Ah, to be Armenian

Promises, past glory

Lamentations, future fury

 

To be Armenian

Timeless and free

Singing mocking songs

Of birds and fruit tree

Singing lullabies to

Dead children

Sleeping namelessly

Wear your little crosses

Foreheads bleeding

Begging for water

A page sans footnotes

A cage of accusations

Mighty Muslim mendacity

Treasured clinging obsession

To mount one Ararat

To count two peaks as

One nation unRussified

UnTurkified, undissolved

Into Iranian touristry

 

To be Armenian, dark, pileous

Pampered, mommy Virgin

Dad kebab savvy, oghi, tavli

Weary, witty, dead early, dead often

Never born where you are born

Always hero, always torn

 

To be Armenian in so many tongues

Is artistry, talent outsized

Intimidating skeletal envy hordes

Moon slivered, uncultured

Toads of groaning swords

Mounting horse hooves marking

Tracked sliced, hung, cut, claimed

Creamed, burned cities in sunless agony

A musical chord shoved into a throat open

To destiny exposed, overbite to oblivion

Remedy diasporan, dangling loyalty

Suspicion, melancholy, never free to be free

 

To be Armenian is an apricot dream

A pomegranates scheme, an eggplant dome

A stuffed zuccini melodrama with tomato, rice

Meat and herbal trauma, for grape leaves to resolve

For violins to absolve the motherless child

On rescue ships and island barges exiled

Banned, brave, declared a prodigy

An Armenian in another Armenian's eyes

Sees flowers, steeples, sheep grazing

Grapes ripening in peace

On another Armenian's lips luscious promise

Crane songs, hinted, brushed love songs

Patriotic bed downs

Making love, no words

Tears or moans unheard

Church and book

Reason as recourse

Trade monetary acrobatics,

As spirits past guide gamble


For an Armenian one day

Not in Argentina or Athens

New York or New Zealand

But basking in the shadow

Of Ararat writ large fonts Mesrobian

Borrowed from heaven, served, sentenced

Due date uncertain, future fury, a given.

 

Bedros Afeyan

Los Angeles, CA

6-12-12

An assortment from Bedros Afeyan's Paintings.



Thursday, June 9, 2022

ԻՄ ԿԱՐԳԻՆ

 ԻՄ ԿԱՐԳԻՆ՝ «ԱՉՔ ՈՒՆԵՑՈՂԸ ԹՈՂ ՏԵՍՆԷ, ԱԿԱՆՋ ՈՒՆԵՑՈՂԸ ԹՈՂ ԼՍԷ, ԴԱՏՈՂՈՒԹԻՒՆԸ ՉԿՈՐՍՆՑՆՈՂՆ ԱԼ ԹՈՂ ԴԱՏԷ ԵՒ ԳՈՐԾԻ ԱՆՑՆԻ»

Վահէ Յ. Աբէլեան

 

Իմ դատողութեամբս անարդար մեկնաբանութիւն մըն է հայ ժողովուրդին վարած ժողովրդավարական կարգը Հայաստանի մէջ, այսպէս մակերեսային կերպով ներկայացնելը։ Ակնարկս՝ Աարգիս Մահսերէճեանի յօդօւածին առնչուած  է (Նշմար. Ճոնսընի Ուսապարկը Ըլլալ Մերժողներ)։ Ի միջի այլոց ըսեմ որ «ուսապարկ» բառին չհանդիպեցայ Նայիրի մէջ նշուած բառարարաններուն մէջ։

 Առկախ այն իրողութիւնէն, որ Անգլիան եւ Հայաստանը ունին մշակոյթային եւ կառավարական  հսկայ տարբեր պատմական փորձառական  անցեալ, բայց նոր օրերու պատմական ճշմարիտ բաղդատական մը չէ որ ըրած է Սարգիսը եւ ոչ ալ արդարացի է։

Նախ եւ առաջ Անգլիան նմանօրինակ փորձարութիւն չէ ունեցած երկրորդ աշխարհամարտէն ետք ուր Նացի Գերմանիան նախաայարձակը եղաւ։ Իսկ Հայաստանը նախայարձակ չէր Արցախեան պատերազմներուն ինչպէս եղաւ  Սեպտեմբեր 27, 2021-ի Ազրպէյճանի յարձակումը՝ անմիջական ոչ թէ միայն Թուրքիոյ աջակցութեամբ այլ նաեւ զինուորական բացարձակ  եւ բացայայտ գործակցութեամբ, ինչպէս նաեւ ներառեալ  քանի մը այլ պետութիւններուն։1967 ի Արաբ-Իսրայէլեան պատերազմը ծրագրողը Արաբական աշխարհն էր, եգիպտոսի Նախագահ Նասըրին ղեկավարութեամբ՝  որ նմանապէս բարձրաստիճան զինուորական մըն էր նախապէս։ Ձախողած Եօթ Օրուայ պատերազմէն ետք Նախագահ Նասըր հրաժարականը տուաւ բայց Արաբական արժանապատուութիւնը թոյլ չտուաւ Արաբ քաղաքացիին որ իր պարտուած նախագահը ինքն ալ անպատուէ, թէկուզ ան էր որ նախայարձակ էր, եւ չընդունեց Նախագահ Նասըրին հրաժարականը ոչ թէ միայն Եգիպտոսի մէջ, այլ Արաբական տարբեր երկիրներուն մէջ ժողովրդական ցոյցերով։

Հայ պետականութեան այդ օրուան վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը իր հրաժարականը ներկայացուց ժողովուրդին  եւ պատերազմէն շուրջ ութ ամիսներ ետք, Յուսին 20, 2021-ին եղաւ ժողովրդական կարգով ընտրութիւն եւ հայաստանի քաղաքացիները մեծամասնութեամբ ըրին իրենց ընտրութիւնը եւ ընտրեցին Նիկոլ Փաշինեանի ղեկավարած  Քաղաքացիական Պայմանագիր դաշինքը։ Իսկ երբ ընդիմադիր ճակատը հարցականի դրաւ ընտրութիւնը եւ դիմեց Սահմանադրական Դատարան՝ընտրուտեան օրինական ըլլալը միաձայնութեամբ  վաւերացուց Հայաստանի Սահմանադրական Դատարանը, թէեւ միջազգային կազմակերպութիւնները ընտրութիւնը գտած էին օրինաւոր եւ օրինապահ։ նշեմ որ նոյն այդ դատական կազմը ազատ արձակեց Ռոպերթ Քոչարեանը։ Կը նշեմ որպէսզի անտեղի առարկութիւններ չըլլան Սահմանական Դատարանին որոշումին նկատմամբ։ 

Չվարկաբեկենք Հայաստանի մէջ աճող եւ ամրապնդուող ժողովրդական կարգերը այլ ջանանք ամրապնդել զանոնք նկատի առնելով որ Պորիս Ճոնսըն իր առաքելութեան շարունակութիւնը կը պայմանաւորէ ժողովրդական կարգով ըլլալիք քաղաքական որոշումին։

 Իսկ ներկայիս Հայաստանի  մէջ ընդիմադիրները իրենց վարած «արտա-խորհդարանական» դիմադութեամբ կը մերժեն նմանօրիկան ժողովրդավարական կարգը՝ առկախ այն իրողութիւնէնն որ չեն յարգեր տակաւին տարի մը չամբողջացած ժողովուրդին ընտրութիւնը։ Եթէ Նիկոլ Փաշինեանը հրաժարի այլ  եւ այլ պատառներով, Աստոուած չընէ, ինչպէս առողջական, ընդիմադրութիւնը կը մերժէ որ Ազգային ժողովը ընտրէ յաջորդ վարչապետը, թէեւ ընդդիմադիր  ղեկավարները՝ Ազգային ժողովին երդուեալ անդամներն են։ Ոչ թէ միայն կը մերժեն  այդ՝ նոյնիսկ չեն առաջարկեր, որքան ալ անհիմն ըլլայ, որ յաջորդ վարչապետը ընտրուի կրկին անգամ արտահերթ ընտրութեամբ։ Ընդիմադիրները կը պահաջեն որ իրենք են որ պիտի նշանակեն յաջորդ վարչապետը, որ ան ալ իր կարգին  կազմէ յաջորդ կառավարութիւնը  եւ այդ կը հաւականին ներկայացնել որպէս Ժողովրդավարութիւն։  Զարմացնող տարօրինակութիւն մը՝ ժողովրդավարութեան ջատագով որեւէ կազմակերպութեան համար, ըլլայ Հայաստանի կամ սփիւռքի մէջ։

Հիմայ ես նոյն այդ յօդուածէն կըմէջբերեմ ՝ «Աչք ունեցողը թող տեսնէ, ականջ ունեցողը թող լսէ, դատողութիւնը չկորսնցնողն ալ թող դատէ եւ գործի անցնի» ե որինակ ունենայ Պորիս Ճանսընը։

 Իր քաղաքական առաքելութեան շարունակութիւնը ժողովրդական կարգով  պայմանաւորող Պորիս Ճանսընէն՝ հոգ չէ թէ ան Թրքական ծագում ալ ունի, Հայաստանի ընդիմադրութիւնը եւ անոր համախոհ եղողները,  ժողովրավարութեան դաս ունին սորվելիք։ Ոչ թէ միայն Վարչապետ Ճանսընէն, այլ նաեւ իր կուսակցութիւնէն որոնց ղեկաւարները արտա. խորհդարանական ցոյց ղեկաւարելու եւ մասնակցելու տրամդրութիւն չունին եւ ոչ ալ հաւանական է որ ունենան։ 

Friday, June 3, 2022

Getting to know Diana Apcar

Getting to know Diana Apcar: "Armenia Crucified" and "One Thousand Tales"

Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը կցուած է ներքեւը։

 

Vahe H. Apelian

Most Armenians know of Diana Apcar as the first Armenian woman diplomat. She is also considered to be one of the first women to have been appointed in any diplomatic post in the twentieth century. What is noteworthy is that Dian never set foot in her beloved homeland she represented as the First Republic of Armenia’s  Honorary Consul in Japan. Those interested may read her biography in Wikipedia

Recently I read two of her books that were gifted to me by Ara Ghazarian, a childhood friend in my days in Keurkune, Kessab. After the death of his wife, Ara married Ellen Ayvazian whom he met in an Armenian Embassy function in Ottawa. Ellen was born in Tehran and studied in Armenia. She was appointed chief executive assistant to the Armenian Ambassador when the Republic of Armenia opened its embassy in Tehran and subsequently in Ottawa. 

Diana Apcar is also the author of several books. The two books Ara gifted me are: “Armenia Crucified” and “One Thousand Tales”. These two books have altogether different, if not contrasting themes. The first is historical and political analysis about Armenia and Armenians. The latter is a collection of tales presumably as told to her by the Armenians passing through Japan. These tales were surely peppered by figments of the Diana Apcar's imagination. 

 “One Thousand Tales” languished as a manuscript. It saw the light of day 67 years after Diana Apcar’s death thanks to the efforts of her granddaughter Lucille Apcar, encouraged by many. It is presumed that Diana Apcar wrote the manuscript between 1920-1923. The book is a collection of sixteen short stories. As to Lucille Apcar, I quote: “Lucille Apcar, born in Yakohama, Japan of Armenian heritage, presently resides in Mariposa, California, her retirement home after 44 years living and working in the San Franciso Bay Area…She has written several short fictions dealing with the personalities of Sierra Nevada foothills, her present home.” 

 Diana Apcar, as noted, is fairly known as the first Armenian woman diplomat. But what seems not  to be known about her is that she was a woman of wide imagination and comes across also as a woman of deep Christian conviction besides being an astute student of the Armenian history, savvy in politics to be entrusted with the the representation of  the first  Republic of Armenia in the imperial Japan. 

As a testament to Diana Apcar’s imagination, Ara Ghazarian,  who happens to be my friend’s namesake but is not elated to him, introduced the book noting that: “Diana Apcar never lived in her beloved homeland or visited such districts as Van, Zeitoun, Kars Hisar, Erzerum, Talvorik, Erznka Edessa, Tigranakert, Konia, Cilicia, or Kharberd. We believe that these stories are based on the reports and stories of the survivors who made their way to Japan from Harbin, China and Siberia: Vlladivostok, and Sakhalin, Russia. The stories with eloquent and impeccable English are among the earliest and most original pieces written about the survivors of the Armenian Genocide.” 

It is highly likely that although Diana Abcar heard these stories from Armenians, but she left her own imprint in retelling the stories in her book. A Christian theme also permeates in some of the tales which is no less a testament of her Christian faith, I quote her reflection on behalf of the hero of the first story or tale she recounted in her book. 

“But though they dominate over our bodies and earthy possessions, they cannot dominate over our spirit and it is the spirit within us that we must endeavor to keep noble and valiant by always striving to follow our Lord Jesus in all things.""

"Time makes changes and there may come our time when our ancient land will be freed from the yoke of the alien oppressor. But we cannot be freed unless we keep the spirit of the nation noble and valiant."

"As a nation we are beggared of independence, but we can abound in good works and continue morally rich."

"Independence is a very precious thing, but noblessness and valor of spirit are more precious even.”

It was a pleasure to read these two books that enabled me to have a better visualization of this unique woman and staunch Armenian, well beyond the general knowledge that Diana Apcar was a trailblazing woman diplomat.

Friday August 14, 2020

Google-ի Հայերէն թարգմանութիւնը՝ 

«Ծանոթություն Դիանա Ապքարի հետ

 Ճանաչում ենք Դիանա Ապքարի՝ «Խաչված Հայաստանը» և «Հազար հեքիաթ».

 

Վահէ Հ.Ապելեան

 

 

Հայերի մեծ մասը Դիանա Ապքարի մասին գիտի որպես առաջին հայ կին դիվանագետի։ Նա նաև համարվում է առաջին կանանցից մեկը, ով նշանակվել է որևէ դիվանագիտական ​​պաշտոնում քսաներորդ դարում։ Ուշագրավն այն է, որ Դիանը երբեք ոտք չի դրել իր սիրելի հայրենիք, որը ներկայացնում էր որպես Ճապոնիայում Հայաստանի Առաջին Հանրապետության պատվավոր հյուպատոս։ Ցանկացողները կարող են կարդալ նրա կենսագրությունը Վիքիպեդիայում

Վերջերս կարդացի նրա երկու գրքերը, որոնք ինձ նվիրել էր Արա Ղազարյանը՝ իմ մանկության ընկերը Քեսաբի Կևրկունեում: Կնոջ մահից հետո Արան ամուսնացել է Էլեն Այվազյանի հետ, ում ծանոթացել է Օտտավայում Հայաստանի դեսպանատանը։ Էլենը ծնվել է Թեհրանում, սովորել է Հայաստանում։ Նա նշանակվել է Հայաստանի դեսպանի գլխավոր գործադիր օգնական, երբ Հայաստանի Հանրապետությունը բացեց իր դեսպանությունը Թեհրանում, ապա՝ Օտտավայում։ 

Դիանա Ապքարը նաև մի քանի գրքերի հեղինակ է։ Արայի կողմից ինձ նվիրած երկու գրքերն են՝ «Խաչված Հայաստան» և «Հազար հեքիաթ»։ Այս երկու գրքերն ունեն բոլորովին տարբեր, եթե ոչ հակադիր թեմաներ: Առաջինը պատմաքաղաքական վերլուծությունն է Հայաստանի և հայերի մասին։ Վերջինս հեքիաթների ժողովածու է, ենթադրաբար, նրան պատմել են Ճապոնիայով անցնող հայերը։ Այս հեքիաթները, անշուշտ, համալրվել են Դիանա Ապկարի երևակայությամբ: 

 «Հազար հեքիաթ»-ը ձեռագրի պես մնաց. Այն լույս տեսավ Դիանա Ապկարի մահից 67 տարի անց՝ շնորհիվ իր թոռնուհու՝ Լյուսիլ Ապկարի ջանքերի, որոնք խրախուսվում էին շատերի կողմից: Ենթադրվում է, որ Դիանա Ապքարը ձեռագիրը գրել է 1920-1923 թվականներին։ Գիրքը տասնվեց պատմվածքների ժողովածու է։ Ինչ վերաբերում է Լյուսիլ Ապքարին, ես մեջբերում եմ. «Լյուսիլ Ապքարը, ծնվել է Յակոհամա, Ճապոնիայի հայկական ժառանգություն, ներկայումս բնակվում է Կալիֆորնիայի Մարիպոսա քաղաքում, իր ծերանոցում 44 տարի ապրելուց և աշխատելուց հետո Սան Ֆրանցիսոյի ծովածոցում… Նա գրել է մի քանի կարճ գեղարվեստական ​​գրականություն: գործ ունենալով Սիերա Նևադայի ստորոտների, նրա ներկայիս տան անհատականությունների հետ»: 

 Դիանա Ապքարը, ինչպես նշվեց, բավականին հայտնի է որպես առաջին հայ կին դիվանագետը։ Բայց այն, ինչ թվում է, թե հայտնի չէ նրա մասին, այն է, որ նա լայն երևակայության տեր կին էր և ի հայտ է գալիս նաև որպես խորը քրիստոնեական համոզմունք ունեցող կին, բացի հայոց պատմության խորաթափանց ուսանող լինելուց, քաղաքականության մեջ խորաթափանց, որին վստահված է եղել ներկայացնելու գործը։ Հայաստանի առաջին Հանրապետությունը կայսերական Ճապոնիայում։ 

Որպես Դիանա Ապքարի երևակայության վկայություն՝ Արա Ղազարյանը, ով պատահաբար ընկերոջս անվանակիցն է, բայց նրա հետ չհիացած, գիրքը ներկայացրեց՝ նշելով. Հիսար, Էրզրում, Տալվորիկ, Երզնկա Եդեսիա, Տիգրանակերտ, Կոնիա, Կիլիկիա կամ Խարբերդ։ Մենք հավատում ենք, որ այս պատմությունները հիմնված են փրկվածների զեկույցների և պատմությունների վրա, ովքեր ճանապարհ են ընկել դեպի Ճապոնիա Հարբինից, Չինաստանից և Սիբիրից՝ Վլադիվոստոկից և Սախալինից, Ռուսաստան: Խոսուն և անբասիր անգլերենով պատմվածքները Հայոց ցեղասպանությունը վերապրածների մասին գրված ամենավաղ և օրիգինալ ստեղծագործություններից են»: 

Շատ հավանական է, որ թեև Դիանա Աբքարն այս պատմությունները լսել է հայերից, բայց իր գրքի պատմությունները վերապատմելիս իր հետքն է թողել: Որոշ հեքիաթներում ներթափանցում է նաև քրիստոնեական թեմա, որը ոչ պակաս վկայում է նրա քրիստոնեական հավատքի մասին, ես մեջբերում եմ նրա արտացոլումը առաջին պատմության կամ հեքիաթի հերոսի անունից, որը նա պատմել է իր գրքում: 

«Բայց թեև նրանք գերիշխում են մեր մարմինների և երկրային ունեցվածքի վրա, նրանք չեն կարող տիրել մեր ոգու վրա, և մեր ոգին է, որ մենք պետք է ձգտենք ազնիվ և քաջ պահել՝ միշտ ձգտելով հետևել մեր Տեր Հիսուսին ամեն ինչում»:

«Ժամանակը փոխում է, և կարող է գալ մեր ժամանակը, երբ մեր հինավուրց երկիրը կազատվի օտար կեղեքիչի լծից: Բայց մենք չենք կարող ազատվել, եթե չպահենք ազգի ոգին ազնիվ և քաջարի»:

«Որպես ազգ, մեզ անկախություն են խնդրում, բայց մենք կարող ենք առատ լինել բարի գործերով և շարունակել բարոյապես հարստանալ»:

«Անկախությունը շատ թանկ բան է, բայց ազնվությունն ու ոգու քաջությունը նույնիսկ ավելի թանկ են»։

Հաճելի էր կարդալ այս երկու գրքերը, որոնք ինձ հնարավորություն տվեցին ավելի լավ պատկերացնել այս եզակի կնոջը և հավատարիմ հայուհուն, ինչը գերազանցում էր այն ընդհանուր իմացությունը, որ Դիանա Ափքարը հետագային կին դիվանագետ էր:

Ուրբաթ, 14 օգոստոսի, 2020 թ»



 

 

Wednesday, June 1, 2022

Wooster is Haleb

Vahe H. Apelian

 

In a commentary about a segment of Antranig Zarougian’s book “ Yerazayin Haleb - Dreamy Allepo” I had translated and posted in Keghart.com, Viken L. Attarian from Canada noted the following: “Haleb is undoubtedly a milestone in the evolution of our Armenian Diasporan identity of the post-Genocide period.  I believe that it is there that the future community of Beirut was forged.  And from then on to the different realities of our existence in the West.  In the great migration of our people, Haleb was the first place of a Great Gathering after the initial murderous big bang of the Great Dispersion. The above applies to all aspects of community life, whether they be historical, cultural, political, artistic, literary, and so on.  This is not to minimize the roles of other places.  Far from it. But, if there are temporal and geographic points of reference around which our existence coalesced after 1915, Haleb was surely the first.”

By the same token, if there is a temporal and a geographical point of refence about which the Armenian American existence coalesces in the New World, that undoubtedly would be Worcester, MA, made famous by Dr. Hagop Martin Deranian’s book titled “Worcester is America". The book's title is an actual recorded quote. In fact, it was the author Deranian who told me that.  When an immigration officer on the Ellis Island welcomed an Armenian immigrant to America, the person’s response was, «No, no, Worcester is America». His remark came to define Worcester, MA as the epicenter of the Armenian immigration to the United States dating well before the genocide. 

St. Savior Armenian Apostolic Church

The oldest Armenian church in the Western Hemishpher is credited to be the Saint Savior (Sourp Prgitch) Armenian Apostolic Church in Worcester, MA. It was erected in 1891. In 1952 the church was moved to its present location on Salisbury Street. In 1898, Catholicos of Khrimian Hayrig established the Diocese of the Armenian Apostolic Church in America, which remained stationed in Worcester, MA for the next two decades or so, until it was moved to New York City.

The Armenian Church of the Martyrs

But the first Armenian church, as a body of believers, is credited to the Armenian Evangelical community in Worcester, MA. A plaque in the church noting the milestones of the church notes that “in 1881 – commenced with a prayer meeting at the Home of Mr. and Mrs. Hovhanes Yaziijian”. In 1892 the believers organized and established themselves as a Congregational Church. On December 1, 1901, they dedicated the sanctuary they built as The Armenian Church of the Martyrs in memory of the martyrs of the Hamidian massacre. In this very church the Armenian Evangelical Union of North America (AEUNA) was established in 1902, and the Armenian Missionary Association of America (AMAA) was established in 1918. The church on Osmond Street, is the oldest Armenian church in the Western Hemisphere that is still in use.

Holy Trinity Armenian Apostolic Church

The Holy Trinity Armenian Apostolic Church affiliated with the Catholicosate of Cilicia was established in 1947 at its present location on Grove Street. 

The three churches are within a few miles to each other.

The following three books paint a captivating picture of the Worcester Armenian community. The first written is “Sacrifice and Redemption” by Marion Der Kazarian. The book is a personal memoir that was published in 1995. The author, nee Der Harootunian, was born on April 5, 1909 in Ashodavan, Armenia and came to America with her mother, brothers  and sisters in 1921 and “settled in Worcester, Massachusetts, the New World’s mecca for Armenian immigrants." 

“Worcester is America” by Dr. Hagop Martin Deranian was published in 1998. The commentaries of the book note that “it is richly detailed illustrated study of the early Armenian community in Worcester” and “a dramatic tale of ferocious conflicts and fierce loyalties, told with remarkable gentleness and candor.” 

“Armenians of Worcester” by Pamela E. Apkarian-Russel was published in 2000. It is about the Armenians who found refuge in Worcester, MA and became an integral part of Worcester culture and history.

The Worcester Armenian community is distinct and a unique community, where up to third generation Armenian Americans continue to perpetuate the legacy their forefathers entrusted to them and sustain the institutions of the community.

The other day, on the way to my dental appointment, a seven miles long stretch of a few interconnecting roads; it dawned on me that there are two farms with distinct Armenian names. They are the Davidian's Farm and the Berberia's Farm. They captured my attention, and I became reflective of the Worcester Armenian community. On that spur of the moment, the two farms made the history of the Armenian community in Worcester MA, more palpable to me. 

I thought of capturing a glimpse of the community in this blog.





 

 

Monday, May 30, 2022

Համազգային՝ Գերանն ու Շիւղը

Վանէ Յ. Աբէլեան

Այն տպաւորութեամբ կը մնամ որ Երեւանի մէջ տեղի ունեցած  Համացգայինի 9րդ պագաւորական ժողովը աւելի շատ կեդրոնացած եղած կը թուի ըլլալ Հայաստանի քաղաքական հարցերուն մեկնաբանութեամբ քան Համահայկական մշակույթային եւ կրթական հարցերուն, մանաւանդ երբ նկատի կ՚առնեմ  սփիւռքի կրթական եւ մշակոյթային տխուր վիճակը։ 

Ահաւասիկ այդ տխուր եւ տխրեցնող վիճակին ներկայխացուցիչներ, որոնք ներկայ եղած են համագումարին որպէս պատգանաւորներ կասեցնելու համար հայ մշակոյթին սանձարձակ վայրէջքը սփիւռքի մէջ, բայց եզրակացուցած են Հայաստանի կառաւարութեան ապազգայնական ըլլալը։ Տակաւին՝ երբ նկատի կ՚առնեմ որ Հայաստանի Հանրապետութեան կրթական նախարարը կամ Կրթական նախարարութիւնէն ներկայացուցիչներ չեն հրաւիրուած համագումարին զեկուցնելու համար Հայաստանի մէջ տիրող կրթական հարցերը՝ աւելիով կը կը հաւակնիմ հաստատել որ այս պատգաւորական համագումարը քաղաքական եղած է իր էութեամբը, քան մշակոյթային եւ կրթական։

Այլապէս ինչպէ՞ս նման եզրակացութեան մը կրնային հանգիլ  համագումարին պատգամաւորները որոնք իրենց խմբագրած յայտարարութեամբ կը յաւակնին հաստատել Հայաստանի «Օրուան իշխանութիւններու ապազգային քաղաքականութիւնը......եւ ազգային ռազմավարական նպատակներէն հրաժարումը»։ 

Զարմանալի եւ զարմացնող յայտարարութիւն մըն. է որ խմբագրած են Համազգայինի 9րդ Համագումարը պատգամաւորները որպէս հաստատում մը։

Զարմանալի եւ զարմացնող երբ նկատի կ՚առնեմ Արա Սանճեանին մատնանշումը որ կը պարզէ Սփիւռքի սիրտը ու հոգին հանդիսացող Լիբանահայութեան մշակութային տխուր չոր իրողութիւնը՝։ Կը մէջբերեմ՝ « Լիբանանի նոր խորհրդարանին մէջ հայ առաքելական եւ կաթողիկէ համայնքներուն յատկացուած վեց աթոռներուն տիրացած երեսփոխաններուն ներկայ փաղանգին մէջ միայն մէկը կայ, որ կրնայ հայերէն կարդալ ու գրել․․․ Մնացեալներէն երեքն ալ մի քանի նախադասութիւն կիսատ-պռատ հայերէն կրնան խօսիլ․․․Եթէ չեմ սխալիր, չորս տարի առաջ ընտրուած վեցեակին պարագային ալ համեմատութիւնը նոյնն էր... (Արդէն այդ վեցէն չորսը վերընտրուեցան։)»

Տակաւին չեմ ակնարկեր Սփիւռքի մեծամասնութեանը որոնք ոչ թէ միայն Հայերէն չեն կրնար կարդալ, այլ չեն կրնար խօսիլ եւ հասկնալ։ Բայց անբացատրելի մեծամտութեամբ մը՝ ջանք եւ ճիք չէ տարուած անոնցմէ ներկայացուցիչներ հրաւիրել Համայզգային պատգաւորական համագումարին որպէսզի պատգաւորական ժողովը արտայայտութիւնը ըլլայ սփիւռքի հայ կրթական եւ մշակոյթային իրողութեանը։

 Ահաւասին այսպէս՝ սփիւռքէն հայախօս ընտրեալներու ներկայացուցիչները Հայաստանի մէջ որպէս Համազայինի 9րդ Համագումարին պատգամաւորները՝ իրենք աջքին գերանը մէկդի ձգած, Հայաստանի իշխանութեան տարած կրթանպաստ աշխատաքները անգիտանալով անոր քաղաքականութիւնը «ապազգայնկական» ըլլալու վերագրումները ընելու իրաւասութիւնը տուած են իրենք իրենց՝։

Կրօնական ակնարկ չէ որ կ՚ընեմ, ոչ ալ բարոյախօսութեան, այլ պազապէս չոր իրողութեան զգաստութեան համար ընդհանրացած հրաւէր մըն է որ կը մէջբերեմ Սուրբ Գիրքէն։

՝« Մատթեոս 7:1-9 

«Մի՛ դատեք, որ չդատվեք. որովհետև ինչ դատաստանով որ դատեք, նրանով պիտի դատվեք, և ինչ չափով որ չափեք, նրանով էլ ձեզ կչափվի։ Եվ ինչո՞ւ եղբորդ աչքի միջի շյուղը տեսնում ես, իսկ քո աչքի միջի գերանը չես նկատում։ Կամ ինչպե՞ս ես եղբորդ ասում՝ "Թող շյուղն աչքիդ միջից հանեմ", երբ ահա քո աչքի մեջ գերան կա։ 

Կեղծավո՛ր, նախ քո աչքից գերա՛նը հանիր և այդ ժամանակ կտեսնես, թե ինչպե՛ս է եղբորդ աչքին շյուղը։»  

 

 

 

 

 

           

 

Saturday, May 28, 2022

Aal Catalog - عالكتالوك

Vahe H. Apelian

 

One of my greatest regrets in life is that I did not learn Arabic well enough to converse fluently and to get to know the rich Arabic literature, even though I was born and raised in Lebanon. There are many reasons for it and the matter is a subject for study, however in hindsight it is now. I can, with some certainty, state that it was the result of a fundamental fraught of my Armenian schooling. But that is an altogether a different matter.

Having said or stated it, it was natural that we absorbed many local urban sayings and used them. Among them is Aal Catalog  عالكتالوك, which literary means, according to the catalog, where things are shaped and fabricated for you to choose. All you need to do is order from the catalog, like the many others who do the same.

 There may have been reason for the expression Aal Catalog – عالكتالوك because ordering something from a catalog was practically nonexistent then. Evan my pants and shirts, up to my college years were tailor made. I remember one day, my classmate Nerses Festekjian and I, presented ourselves to our pharmacy school class wearing the same kind of pants with a distinctive color, tailored the same way. Both of us had our pants tailored by the same Armenian tailor in Wadi Jamil, where ARF community center was also located. 

Aal Catalog  عالكتالوك, saying came to my mind yesterday. 

Let us admit that social media has become the dominant way of communication.  Way before the social media era, I remember one year I went around from store to store looking for a graduation card that had Rudyard Kipling’s famous “IF” poem to mail to a friend's son congratulant him upon his HS graduation. His mother later told me that her son kept the card on his study desk for a long time. It was not uncommon then to look for an appropriate card a person liked to send for special occasions, such as graduation, birth, death, personalize the card, sign it and mail it. Gifting, be it choosing a card, is as much fun and meaningful as it is receiving it.

During those years it was also a cherished tradition to place the new year’s cards we received around the Christmas tree or on the chimney, or anywhere else for display. That too, seems to have mostly gone into oblivion. 

The social media has spared, if not robed us from all that; from looking for a card, personalizing it, let alone mailing it. Gradually it has become more and more pervasive to congratulate, offer condolences through the social media. 

But yesterday, I was astounded to realize that nowadays a person does not even need to type “congratulations” or express sentimental thoughts for the occasion by typing on the keyboard. It’s all there for you with different "trimmings". All you to do is click your choice and your “heart felt” sentiment is sent away.

Should you have received a picture evoking sentiments of a bygone time. You have choices to click, such as:

         Or


Should you want to congratulate, you have the option of choosing from those already prepared and packaged for you.

A friend commented that “it’s like having a chewed food.” I say, it’s like  chewed food and regurgitated for other's use.

Another friend commented that she felt “bad for the new generation for their lives have become generic.”

Indeed, it is generic, prepared and packaged for our convenience with no "trademark". Sort of the "fast food" version of sentiments. In this new "brave" world, but in many ways impersonal world and yet connected world like never before, sentiments also appear to be packaged for the person much like an over the counter medication for quick fixes. Instead of being on a shelf, or displayed in a kiosk for your choosing, these are on your computer screen and a click away, à la Aal Catalog  عالكتالوك.


 

 

Thursday, May 26, 2022

On May 26, 451

“In 451, the Armenians were the First Christians to Take up Arms in Defending their Right to Worship.”

By Antranig Chalabian, “Military History”, December 1996

 

The Vardanian War, as it came to be called in Vardan’s honor, began on May 26, 451, but the Armenian church celebrates the event in February.”

The year 428 ad brought an end to Armenia’s Arsacid (Arshakuni) monarchy, which had ruled the country since 52 ad, when its founder, Trdat I, received his crown from the Roman emperor Nero. Most of Armenia then fell under the rule of the Persian Sassanids and was governed by marzbans (governors-general), appointed by the king of Persia. The marzban was invested with supreme power, including the power to impose death sentences, but could not interfere with the privileges of the Armenian nobility. Of the 35 successive marzbans who ruled during a 200-year period, six were Armenians.

In spite of the Arsacid monarchy’s demise, the Armenians preserved their cultural identity through the spiritual power of their Christian faith. King Trdat III (286¬336) had declared Christianity to be the state religion in 301 ad, thereby making Armenia the first officially Christian nation on earth. (The first Christian emperor of Rome, Constantine the Great, did not announce his conversion until 312.) Following the invention of the Armenian alphabet in 405, the Bible and works of the church fathers were translated into Armenian between 422 and 432, filling the soul of the nation with a fervent Christian zeal.

During the marzbanic period, the Persians launched a series of intermittent persecutions against the Christian Armenians. In particular, King Yazdegird II (438¬457), wanted to pressure the Armenians to accept Zoroastrianism, which included the worship of the supreme god Ahura Mazda. By doing so, he hoped to prevent any future alliance based on religion between the Armenians and Persia’s archenemy, the Eastern Roman Empire.

Yazdegird called the Armenian nobles to his court at Ctesiphon. Mihr-Nerseh, the grand vizier, promulgated an edict enjoining the Armenians to give up "the erroneous and foolish ways of the Romans, thus depriving themselves of the benefits of the Persian perfect religion."

After returning to their country in 449, the Armenians held a general assembly in Artashat to ponder an answer to the edict. Catholicos Hovsep presided over the meeting. It was attended by 17 bishops, 18 major nakharars (feudal lords), many noblemen and prominent priests, whose spokesman was the Erets (priest) Ghevond.

The Armenians’ reply to Mihr-Nerseh concluded with the following words: "From this belief [Christianity] no one can move us; neither fire, nor sword, nor water, nor any other horrid tortures. All our goods and our possessions are in your hands, our bodies are before you; dispose of them as you will.

"If you leave us to our belief, we will here on earth choose no other lord in your place, and in heaven choose no other God in place of Jesus Christ, for there is no other God but him."

When the Persian king was informed of their rejection, he flew into a rage and sent an order for the chief dignitaries of Armenia to appear before him in Ctesiphon. Fifteen came, headed by Vassak Siuni and Vardan Mamikonian. Before receiving them in audience, Yazdegird had sworn "by the Sun God, that if tomorrow morning, at the rise of the magnificent one [the sun], the nobles would not kneel before it with him, and acknowledge it as god, they would be imprisoned and chained, their wives and children exiled into distant lands, and the imperial troops and herds of elephants would be sent to Armenia to demolish their churches."

The dignitaries opted to make a pretense of yielding, for the sake of their homes and families. Yazdegird, in great joy, heaped honors and gifts upon them and sent them off to Armenia accompanied by 700 Magi, to convert the entire country to Zoroastrianism, or Mazdaism.

Scarcely had the strange cavalcade crossed the frontier, 420 miles east of Dvin, when a horde of Armenian peasants, armed with clubs and slings and led by the fiery priest Ghevond, assailed the trespassers and sent them fleeing.

The Armenian leaders, most of them ashamed of their sham apostasy, avoided appearing in public. Many young men and women were ready to fight and die for their Christian faith if the Persian king made good his threat of an armed invasion. They had implicit confidence in their commander, Vardan Mamikonian.

Vardan was the son of Sparapet (general) Hamazasp Mamikonian and Sahakanush, the daughter of the Catholicos Sahak Bartev, a descendent of Gregory the Illuminator. The Roman Emperor Theodosius II (408¬450) and the Persian King Bahram V (421¬438) had both conferred the rank of general upon Vardan. He had visited Constantinople on diplomatic missions. As a commander of Armenian contingents of the Persian army, with a record of service in 40 engagements, he had won laurels in campaigns in Khorassan (modern Turkestan).

With war now inevitable, Vardan dispatched a delegation to the Eastern Roman court for help, but he was met with bitter disappointment. Atilla the Hun, ruling over a territory that stretched from the Caspian Sea to the Rhine, was threatening Constantinople. The Roman emperor had drained his meager treasury to purchase peace with the barbarian. As long as the Huns menaced the very gates of the capital, no Roman emperor dared irritate that other great enemy, the king of Persia.

On Easter Day, April 13, 451, the Persian army, numbering 300,000 men, arrived at a location between Her and Zarevand (Khoy and Salmast in present-day Iran). The army’s center was held by the division of the "Immortals"–10,000 horsemen. A herd of trained elephants, each carrying an iron tower full of bowmen, was another menace. The rear guard was reinforced by a column of elephants, on one of which, in a barbed tower, sat the commander, Mushkan Nusalavurd, viewing the entire battlefield and directing movements.

Battle of Avarayr

The Armenian forces, comprised of 66,000 cavalry and infantry and accompanied by a considerable number of clergy, camped near the village of Avarair in the Plain of Shavarshakan (modern Maku, in the northwestern corner of Iran). The rivulet Ighmud ("muddy"), a tributary of the Araxes River, separated the two armies.

On May 26, Vardan, who from childhood had been well versed in the Holy Scriptures, read aloud the heroic deeds of the Jewish Maccabees, who successfully fought against the Seleucid tyrant Anthiochus IV (175¬164 bc) in defense of their faith. Then Ghevond delivered a discourse.

Eghishé, a contemporary chronicler, described the Battle of Avarair, to which he was an eyewitness: "One should have seen the turmoil of the great crisis and the immeasurable confusion on both sides, as they clashed with each other in reckless fury. The dull-minded became frenzied; the cowards deserted the fields; the brave dashed forward courageously, and the valiant roared. In a solid mass the great multitude held the river; and the Persian troops, sensing the danger, became restless in their places; but the Armenian cavalry crossed the river and fell upon them with a mighty force. They attacked each other fiercely and many on both sides fell wounded on the field, rolling in agony."

Upon seeing his left flank crumbling before the Persians, Vardan led a counterattack that cut off and destroyed the Persian right wing. Mushkan, however, rallied his troops and committed his reserves. Vardan and his warriors were surrounded by the Persian vanguard and went down fighting.

The battle continued until evening. By that time, 1,036 Armenians and 3,544 Persians lay dead in heaps on the battlefield. The survivors were scattered over the hilltops and in more protected valleys. Despite the heavier Persian casualties, Mushkan had won the day. Vardan had fallen in battle, and there was no longer any chief who could rally his remaining troops.

Though beaten, however, the Armenian army was far from destroyed. Vahan Mamikonian, son of the great Vardan’s brother Hmayak, took charge and led the Armenians in a guerrilla war that flared around strongholds and along impregnable heights for the next 33 years.

During that time, the Sassanids underwent three changes of rulers, and also had to deal with external conflicts with Rome and a new wave of eastern barbarians known as the Ephthalites, or White Huns. After the death of King Peroz at the hands of the White Huns in 484, his brother and successor, Balash, made a serious reassessment of the long, inconclusive conflict in Armenia and sued for peace. Vahan sent messengers to the Persian camp, with proposals for liberties in Armenia, the main one being: "Religious worship in accordance with Christian doctrines and rites to be declared free in Armenia, and fire altars to be removed."

Balash accepted Vahan’s terms, and in 484, a treaty was signed in the village of Nuwarsak. Vahan was appointed marzban of Armenia. His victory was celebrated in the Cathedral of Dvin, with the Catholicos Hovhan I Mandakuni (478¬490) officiating. Armenia had regained her autonomy and freedom of the national church and culture. Vahan ruled for 20 years (485¬505). 

Vardan Mamikonian’s analogy comparing the Armenians’ struggle to that of the Jewish Maccabees proved to be remarkably apt. In both cases, followers of the Bible had fought for the right to worship in the face of religious oppression, and in each case the long, protracted struggle ended in a negotiated settlement assuring those rights. Both struggles also produced martyred heroes–Judas Maccabee the Hammer and Vardan Mamikonian the Brave.

The Vardanian War, as it came to be called in Vardan’s honor, began on May 26, 451, but the Armenian church celebrates the event in February. In the past, spring was considered the season for warfare. Armenia’s ecclesiastical fathers had decided to commemorate the event in February, before spring, in order to inspire the youth and prepare their minds for battle, in defense of church and fatherland.