Համբարձման Վիճակախաղեր (2/4)

«Համբարձում յայլա,

Յայլա ջան, յայլա,

Լավ օրեր, յայլա,

Յայլա ջան, յայլա:»

 

Հաւաքեց Զուարթ Աբէլեան

26

Ինչ ես թռչում, խեւ – դեռ սիրտ,

Հազր բանի ետետ, սիրտ

Ես ո՞նց հասնիմ հազար տեղ,

Քեզ պէս թափով, թեթեւ սիրտ։

27

Ուր էր թէ լոր լինէի,

Քար-սար ու ձոր լինէի,

Ոչ թէ սիրոյդ վանդակում

Այսպէս մոլոր լինէի։

28

Սեւ աչքերիդ ես գերի,

Սէգ Մասիսի պէս գերի,

Նա կազատուի ուշ թէ շուտ

Ես յաւիտեան քեզ գերի։

29

Մեռնիմ գարունքիդ

Ծաղկած գարուն ես,

Սարի պէս մէջքիդ,

Կանգնած եար ունես։

30

Դու մի անյայտ բանաստեղծ ես, չտեսնուած մինչ խոր,

Առանց խօսքի երգ ես թափում հայացքներով լուսաւոր,

Ես էլ, ասենք զարմանալի ընթերցող եմ բաղտաւոր,

Որ կարդում եմ էդ երգերը, էսքան հեշտ, էսքան խոր

31

Որսկանների որսկանն ես դու ոչ թէ ձեռքիդ աղեղով,

Դուն ինձ անգամ որս դարձրիր հրաշքն աղեղով,

Աթոմական դարէ է թէեւ, բայց դու սէր որսացիր,

Մի նուշ նետով՝ սեւ աչքերիդ եւ յօքներիդ աղեղով։

32

Առատ, անհատ՝ Աստծու նման, միշտ տեղալուց յոգնել եմ ես,

Հոգիս ծառաւ՝ սրան նման մտիկ տալով յոգնել եմ ես,

Մինը պիտի գար իմ դէմը՝ ճոխ ու շռայլ անհաշիւ,

Ամէն ճամբում սպասելուց ու փտռելէն յոգնել եմ ես։

33

Ո՞վ է ձեռքով անում, ո՞վ

Հեռուից անթեւ ձեռքերով,

Ճան հայրենի անտառներ,

Դուք է՞ք կանչում ինձ ձեր քով։

34

Պարտէց կ՚իջնեմ, վարդին թըփին քովերը,

Ի՜նչ անուշ կը փըջեն պաղ պաղ հովերը,

Քանի միտքս կուգան լեռ ու ձորերը,

Կը վառէ սրտիկս քու սիրուդ բոցով։

35

Ամէն անգամ, քու տուածից երբ մի բան ես դու տանում,

Ամէն անգամ երբ նայում եմ թէ ի՞նչքան է դեռ մընում,

Զարմանում եմ, թէ՛ ով շռայլ, ինչքան շատ ես տուել ինձ,

Ինչքան շատ եմ դեռ քեզ տալու, որ միանանք մենք նորից։

36

Դու հեռացար, սիրտս տարար, տեղը կրակ թողեցիր,

Տարար յոյսերն իմ անհամար, մի խեղճ ճրագ թողեցիր,

Ուր ձէթի տեղ կեանքս է վառվում, աւերակում իմ սրտի,

Դու Երեւան, ես Անի, ինձ աւերակ թողեցիր։

37

Թռչունին հետ ղրկեցի բարեւ,

Ըսի, վարդ է բացուեր սրտիս վերեւ,

Ո՞ւր մնացիր, ղարիպ, դուն իմ բարի աղջիկ,

Արեւուդ կարօտ, ալ չեմ դիմանար

Ցաւս շատ խորունկ է, դուն չես իմանար։

38

Տիէզերքուն Աստուածային մի ճամբորդ է իմ հոգին,

Երկրից անցուոր, երկրի փառքին անհաղորդ իմ հոգին,

Հեռացեր ու վերացել մինչ աստղերը հեռաւոր,

Վար մնացած մարդու համար արդէն խորթ է իմ հոգին։

39

Հայրս ասած՝ ես արեւելք, հիւսիս, հարաւ գնացի,

Լաւը միայն լաւութիւնն է, որդիս, այս լաւ իմացիր,

Իմացայ  ու ծառաւներին աղբիւր եղայ նորա պէս,

Բարութեան մէջ չիմացայ, որ կեանքիդ ծառաւ գնացի։

40

Մենաւորիկ, կ՚երթամ պարտէզ ու այգի,

Չկայ սիրտիս սիրած անուշիկ եարը,

Ախ, ալ չեմ գտնէր ցաւերուս ճարը,

Ճար ըրէք, ճար ըրէք, հոգիս արիւն է

կը վազէ արիւնը, ցաւս խորունկ է։

41

Կ՚ուզես վագրի ժանիքն հանեմ, երկաթ ծամեմ քեզ համար,

Վանայ ծովն էլ կամրջելով՝ ծիածան եմ քեզ համար,

Այրուող սրտիդ կ՚ուզես անգամ Մասիսներից ձիւն բերեմ,

Թէ ինձ սիրես, քարից անգամ սէր կը քամեմ քեզ համար։

42

Էնքան շատ են ցաւերն, աւերն իմ սրտում,

Էնքան տրտում կորած լաւերն իմ սրտում,

Չեմ էլ յիշում չարը ու խաւարը էս ժամին,

Ե՛րբ են փայլել ուրախ օրերն իմ սրտում։

43

Ո՞վ որ առանց մտածելու կը պատասխանէ,

Յաճախ շատ յիմար սխալներ կ՚ընէ, կը գործէ

Կամ կշռէ՝ խօսքդ որիշ մարդու պէս դուն ալ,

Կամ անասուններու պէս սորվէ լուռ մնալ։

44

 Ուրիշներէն ես ջուր տալով, իմ ծառաւը մոռացայ,

կիսելով ցաւն ուրիշներու, ես իմ ցաւը մոռացայ,

Զարմանում եմ սրտիս վրայ  յիշաչար ու անփուչ,

Ով ինձ դաւեց, յետոյ ժպտաց նրա լաւը մոռացայ։

45

Քանի լեզու գիտնաս որդիս, այնքան մարդ ես իմացիր,

Ամէն լեզուով ամէն ազգի կրծքին վարդ ես իմացիր,

Բայց մայրենդ թէ անաղարտ սոխակ պահես վարդերում,

Սարերի մէջ ազգիդ համար, Արարատ ես իմացիր։

46

Կեանքս ըրի հրապարակ, ոտքի կոխան ամէնքի

խափան, խոպան ու անպտուղ, անցաւ առանց արդիւնքի,

Ինքան ծաղիկ պիտի բուսնէր, որ չբուսաւ էս հողէն,

Ինչ պատասխան պիտի ես տամ հող որ ծաղիկ տուողին։

47

Քանի հասնիս մեծութեան

Խոնարհ եղիր մարդոց առջեւ,

Քանի դառնաս իմաստուն,

Շատ մի խօսիր տգէտներու ներկայութեան։

48

Այս աշխարհի վրայ քանի ձայնդ լսեմ,

Այլ աւազանի ծնունդ չեմ կրնար սիրել,

Նոյնիսկ երբ մեռնիմ եւ միւս աշխարհը երթամ,

Եթէ կարենամ քեզ հետս պիտի տանիմ։

49

Կրնամ ընել որ կոտրեմ սիրտ բընաւ,

Բայց ի՞նչ ընել նախանձոտ ես, քանի ..

Ինք իր անձը կը չարչարէ անխնայ։

50

Զգոյշ եղիր մուխէն խոցուած սիրտերու,

Օր մը ծայր կուտայ վերքը որ հոն է.

Սիրտ ցաւցնելէ պահէ քեզ հեռու,

Չէ՞ որ ախ մը երբեմն աշխարհ կը քանդէ։

 

 

 

Համբարձման Վիճակախաղեր (1/4)

Հաւաքեց Զուարթ Աբէլեան

Մայրս է որ հաւաքած է այս ժողովրդական առօրեայ ընդհանրապէս քառեակները որոնք գործածուած եղած են Համբարձման Տօնին խրախճանքներուն ընթացքին որպէս վիճակախաղեր։

Մայրս կը պատմէր որ Հայաստնի լեռնաշխարհին մէջ Համբարձման Տօնը միշտ տօնուած է աւելի խանդաւար քան նախորդ տօները՝ ինչպէս Նոր Տարին, Ս. Ծնունդը եւ Մեծ Զատիկը տրուած ըլլալով որ օդը համեմատաբար մեղմացած եղած է Համբարձման Տօնին։ Այդ տօնը, կը պատմեր, առիթըը տուածէ նոր հարսերուն իրենց ծնողական տան առաջին այցելութիւնները ընել, իսկ երիտասարդները իրար հանդիպած են խիստ ձմեռուընէ ետք։ 

Հոս նաեւ պէտք է յիշել որ Հայաստանի լեռնաշխարհի մեղմ շրջանը նկատուած եղած է տարուան այն ամիսները ուր «ր» տառը բացակայ է՝ Մայիս, (Համբարձման Տօնին ամիսը), Յունիս, Յուլիս, Օգոստոս։

Համբարձման տօնակատարութեան մտնոլորտը լաւապէս բնորոշած է «Անուշ» Օբէրան տեղի ունեցած խրախճանքով,պարերով եւ վիճակի խաղերով՝ «Համբարձում յայլա, յայլա ջան յայլա.Լաւ օրեր յայլա, յայլա ջան յայլա։"

 

1

Գեղեցկագեղ, Քաղցրաբարբառ

Քու սէրդ ունի անձայն խորհուրդմը

եւ որպէս պայծառ արեւ

կը լուսաւորէ իմ խաւար միտքս։

2

Քիչ մը խիղճ ունեցիր

Կուգամ դէմդ կը կենամ

Լալով քեզի ցաւս կը բանամ

Ես սիրողներ շատ ունիմ

Բայց քու սիրոյդ կարօտը ունիմ

Սիրտս քեզ ուզեց

Ալ ուրիշ բանի մը աչք չունիմ։ 

3

Այնպիսի աչքեր ունիս դուն որ աջը կ՚այրէ, ձախը կը խորովէ,

Այնպիսի յօնքեր ունիս դուն որ Շիրազը հիմէն կը քակեն.

Հալէպ ու Դամասկոս ով որ քու ձայնդ լսէ,

Իր կեանքին հրաժեշտ տուած միայն քեզ տեսնել կը ցանկայ։

4

Եկան ինծի ըսին թէ սիրածդ քեզ մոռցաւ

Արցունքը որ երեսս ի վար ջուրի մը պէս կը վազէր, արիւնի փոխուեցաւ,

Ուր որ կաթեց ծառ փուսաւ,

Եւ ուր թռչուն կար հոն թառեցաւ։

5

Դուն ինի համար եղար չարի ծուղակ մը,

Ո՞ւրկէ եկար ինծի հանդիպեցար,

Աչքերդ կարծես ճրագ եւ վառ, յօնքերուդ ծայրը կայ գոհար,

Մարգրիտն ու սուտակն առած շրթունքիդ զարդ ես կարած,

Ատով խլեր ես շունչս ու հոգիս, եւ ալ ինծի չես դարձներ։

 

6

Երբ մէկ ժամ աչքէդ հեռու մնացի, մոռցար զիս

Միտքէդ ըսիր՝ գնաց ա՛լ չի դառնար.

Անդիի աշխարհը չգացի որ ճար չըլլար դառնալ,

Քու տեղդ եթէ հազար քար տան, չեն առներ ու քեզ չեմ տար.

Իմ սիրտս պատառ մը միս է, քու սիրոյ, ախ, ինչպէ՞ս դիմանայ։

7

Ահա ես կ՚երթամ հոգիս, դուն ուրախ մնացիր ու խնդայ,

Անցիր բարձրագլուխ, հոգիս, եւ ըսէ բարով ազատեցայ,

Ես թուխ ամպ եմ քու աչքիդ, մէյ մը որ այդ ամպը վերնայ,

Այն ատեն դուն, պէտքս պիտի զգաս, մինչեւ որ խելքդ գլուխդ գայ։

8

Այս աշխարհի վրայ, քանի քու ձայնդ լսեմ,

Ուրիշ աղջիկ պիտի չսիրեմ՝ նոյնիսկ եթէ զիս ատես,

Երբ մեռնիմ ու անդիի աշխարհն երթամ,

Քեզ հոս պիտի տանիմ եթէ կարենամ։

9

Դուն դուրս կ՚ելլես ձեր տունէն, աչքովդ կ՚ըսես սիրէ։

Իմ սէրս մինակ ի՞նչ ընէ, երբ քուկդ անոր չընկերանայ,

Երբ սէրը երկողմանի է, շաքարէն ու մեղրէն անուշ է,

Երբ սէրը միակողմանի է, մահէն ալ դժնդակ է։

10

Աչքերդ կապոյտ, երկինքն էլ կապոյտ,

Չգիտեմ երկինքը վա՞րն է, թէ՞ վերը,

Ապշել է ինքը երկինքն էլ կապոյտ՝

Չգիտէ ինքը վա՞րն է, թէ՞ վերը։

11

Դուք հարիւր հազար աստղեր, ամէնքդ մէկ վար իջէք,

Աշխարհի իմաստուններ, եկէք վէրքիս ճարը ըրէք,

Եղեր եմ խենթ՝ սիրոյ տէր, աննեցուկ ու անապաստան,

Չեմ կրնար հոգիս հանգչեցնել եւ ամբողջ էութիւնս կը տառապի։

12

Ե՛լ գնայ, ա՛լ քեզի պէտք չունիմ, սիրտս ձանձրացած է քեզմէ,

Որովհետեւ դուն զիս խոցեցիր,

Եթէ գան ըսեն ինծի թէ դուն ջուր ես,

Տարի մըն ալ ծարաւ մնամ՝ կաթիլ մը պիտի չխմեմ քեզմէ։

14

Երբ սէրն աշխարհ եկաւ, եկաւ իմ սիրտիս մէջ բնակեցաւ,

Ապա ելաւ սիրտէս, երկրէ երկիր թափառեցաւ,

Բայց դարձեալ եկաւ եւ գլխուս վրայ թառեցաւ։

15

Ե՛տ եկէ՛ք

Գարնան վարատ գետ եկէք,

Անցած օրեր, խինդ ու սէր,

Դարձէք, իրար հետ եկէք։

16

Կգաս, բայց ուշ կլինի,

Աչքս մշուշ կլինի.

Սէրդ մինչեւ խելքի գայ՝

Վարդի տեղ փուշ կլինի։

17

Այս անցաւոր աշխարհին վրայ երկու բան կայ՝ խեղճ ու ողբալի,

Մէյ մը որ մարդ սիրոյ տէր ըլլայ, մէյ մըն ալ որ մահը գայ առնէ տանի,

Մահուան տարածը չէ բուն ողբալին, անոր ստացած վէրքը յայտնի է,

Ողբալին սիրոյ տար երիտասարդն է, ոչ մեռած է, ոչ կենդանի։

18

Ամբողջ աշխարհ գիտէ որ քեց առջի օրէն սիրած եմ,

Բռնէր եմ սիրտիս ականջը եւ ձեռքովս օղակն եմ անցուցեր։

19

Իմ կնունքին, երկիքը ժամ, արեւը ջահ սրբաց

Ծիածանը նարօտ եղաւ, ամէնքի սէրն առաջ(?)

Սարը եղաւ կնքահայր, ցօղը՝ միւռոն կենսարար

Ու կնքողս նա ինքն եղաւ որ սահմանեց ինձ պօէտ։

20

Ես աչք եմ ու դուն լոյս հոգի, առանց լոյսի աչքը կը խաւարի,

Ես ձուկ եմ, դուն ջուր, հոգի, առանց ջուրի ձուկը կը մեռնի։

Եթէ ձուկը ջուրէն հանեն եւ ուրիշ ջուրի մէջ ձգեն, կ՚ապրի,

Եթէ զիս քեզմէ զատեն, ես կը մեռնիմ։

21

Ինչքան ցաւ եմ տեսել ես,

Նենք ու դաւ եմ տեսել ես.

Մարել, ներել ու սիրել,

վատը լաւ եմ տեսել ես։

22

Թէ լինէի վանդակի մէջ քո ձեռքի տակ՝ թող լինէի,

Թող լինէի անմեռ մի սիրտ քոր կրծքի տակ՝ թող լինէի.

Մի նայուածքիդ հետ փոխէի, անմահութիւնը իմ երազուն,

Թէ լինէի կանաչ ճամբայ, քո ոտքի տակ՝ թող լինէի։

23

Հոգի՞ս ինչ եմ ըրեր քեզի, որ կ՚ըսես թէ սիրտս քար է,

Չըլլայ թէ այնպէս կարծես որ աչքերս ուրիշը կը սիրեն.

Երդում, ի՞նչ եդում որ կ՚ուզես, եւ Աստուած ալ վերէն վրայ է,

Սիրտս քեզմէ զուտ ուրիշը չի կրնար սիրել։

24

Անպի տակից ջուր է գալիէ

դող է տալի փըրվըրում

Ախ, իմ ազիս եարն է լալի

Հոնգուր, հոնգուէր էն սարում։

25

Ճահելութիւն ի՞նչ տամ որ գաս ցրես ձիւներն իմ բոլոր,

Բերեւս սեւ սար իմ սիրուններն ու գարուններն իմ բոլոր,

Իմաստութեան ծովս էլ ցրես ձիւների հետ իմ գլխի,

Հասիր, բեր ինձ, թէկուզ միայն խենթութիւն  իմ բոլոր։

 

 

 

 

 

Deciphering President Joe Biden’s April 24 Statement

Vahe H. Apelian

Հայերէն Google-ի թարգմանութիւնը կցուած է։

 

After much speculation president Joe Biden used the G-word in his April 24, 2021 proclamation. In fact the president addressed the Armenian Genocide in a much direct way that many of us thought he would.

President Joe Biden’s April 24, 2021 declaration consists of four paragraphs. He mentioned genocide in the first sentence of the first paragraph and said: “Each year on this day, we remember the lives of those who died in the Ottoman-era Armenian genocide.” He further elaborated and in the next sentence of the same paragraph noting that:  “We honor the victims of Meds Yeghern(spelled as such) so that the horrors of what happened are never lost in history.” The president concluded his statement in the fourth and last one line paragraph noting that: “The American people honor all those Armenians who perished in the genocide that began 106 years ago today.”

I am sure that the President was well aware of  the displeasure voiced in the Armenian media at the former presidents for using the Armenian term Meds Yeghern instead of the legal term genocide. Why did then President Joe Biden also use the term Meds Yeghern in the same breath when he had already used the much-coveted word genocide?

The answer may be two folds. 

Using the two terms genocide and Meds Yeghern in the same paragraph for qualifying the same event, the president equated the two terms as meaning the same. In doing so, the president sent an unmistakable message that while his predecessors used the term Meds Yeghern, they were very aware that the 1915 happening to the Armenians in the Ottoman Empire constituted genocide. If out of diplomatic considerations .his predecossers used the term Meds Yeghern, his declaration clarified that they meant genocide.

The other consideration may be his continual use of the legal word genocide during the upcoming April 24 proclamations. Unlike the first denizens representing the governments of the other countries that have recognized the genocide, the president of the U.S. by law has to issue a proclamation each year on April 24 about the Armenian genocide alone, or in context of man’s inhumanity to man. It will remain to be seen whether Joe Biden will continue on using the Latin legal term genocide or he will be content using the Armenian term Meds Yeghern having equated the two terms. After all, the April 24 declarations are intended for the courts of the public opinion and not legal.

We have an important pragmatic reason to uphold the much publicized and understood term Meds Yegharn by now to preserve the uniqueness of the genocide of the Armenians for it entailed far more than the legal understanding of genocide. The U.N. Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide defines genocide as the intent “to destroy, in whole or in part, a national, ethnical, racial, religious group”. The body count has no legal relevance for having committed genocide but it sure serves to validate the intent. The usurpation of the properties of the victims and the banishment of the survivors has no place in the legal understanding of the genocide as defined by the U.N. Convention.

Raffi K. Hovannisian, the American born and raised Armenia's first minister of foreign affairs, sums it best by noting that what happened in that period of 1915 to 1922 was “the premeditated deprivation of a people of its ancestral heartland.  And that's precisely what happened.  In what amounted to the Great Armenian Dispossession, a nation living for more than three millennia upon its historic patrimony-- at times amid its own sovereign Kingdoms and more frequently as a subject of occupying empires-- was in a matter of months brutally, literally, and completely eradicated from its land.  Unprecedented in human history, this expropriation of homes and lands, churches and monasteries, schools and colleges, libraries and hospitals, properties and infrastructures constitutes to this day a murder, not only of a people but also of a civilization, a culture, and a time-earned way of life. This is where the debate about calling it genocide or not becomes absurd, trivial, and tertiary". I am sure Raffi meant to say genocide as defined by the U.N. convention.

I was brought up in Armenian schools commemorating the Meds Yeghern (Մեծ Եղեռն), the Big Crime that befell on the Armenians. The word yeghern has an inherent sadness embedded in it and is inclusive and is meant to stir emotions and it’s not meant to imply crime in the ordinary sense for which we have the word vojir (Վոճիռ). As I have noted earlier, if Tsunami, Karaoke, Kwanzaa, Hannukah, Shoah, and Nakba have successfully made inroads in the English language lexicon and are very well understood, there is no reason for us to be concerned that our term Meds Yeghern will not be understood to mean what it is meant to convey, genocide

It was Shavarsh Missaking, the eminent editor of the famed Armenian daily "Haratch" (Forward), who first introduced to the Armenian public the newly minted word genocide, in his editorial dated December 9, 1945 and noted down its Armenian meaning is tseghasbanoutiun (Ցեղասպանութիւն) . Let us be mindful that Armenian compound words with the root word tsegh (Ցեղ) were abundant as early as 1905, as the Armenian dictionaries listed in Nayiri indicate. It is not that the survivors lacked the linguistic skills to come with the compound word tseghasbanoutiun (Ցեղասպանութիւն), but they must have felt that it did not embody what they felt and wanted to covey for the succeeding generations, that it was Meds Yeghern (Great Crime), and not only a tseghasbanoutiun (genocide). No wonder that even after Shavarsh Missakian introduced the compound word, it never replaced the sentiments the term Meds Yeghern conveys .

Consequently, I believe it behooves us to seize this moment and uphold our own term Meds Yeghern. It is one thing to continue on educating the public on the meaning of Meds Yeghern, and it is altogether another thing decrying its use by the U.S. president or any other.  Decrying the use of Meds Yeghern, in favor of genocide,  amounts denying our very own term, much “like Peter denying Jesus three times”, in the words of Vartan Matiossian.

Նախագահ Ջո Բայդենի ապրիլի 24-ի հայտարարությունը վերծանելով

Վահէ Հ.Ապելեան

Շատ շահարկումներից հետո նախագահ Ջո Բայդենը օգտագործեց G-բառը 2021 թվականի ապրիլի 24-ի իր հռչակագրում: Իրականում նախագահը անդրադարձավ Հայոց ցեղասպանությանը շատ անմիջական ձևով, որը մեզանից շատերը կարծում էին, որ դա կանի:

Նախագահ Ջո Բայդենի 2021 թվականի ապրիլի 24-ի հռչակագիրը բաղկացած է չորս պարբերությունից։ Նա հիշատակեց ցեղասպանությունը առաջին պարբերության առաջին նախադասության մեջ և ասաց.  «Ամեն տարի այս օրը մենք հիշում ենք նրանց կյանքը, ովքեր զոհվել են Օսմանյան ժամանակաշրջանի Հայոց ցեղասպանության ժամանակ: Նա այնուհետև մանրամասնեց և նույն պարբերության հաջորդ նախադասության մեջ նշելով, որ « Մենք հարգում ենք Մեծ Եղեռնի զոհերին (ուղղագրվում է որպես այդպիսին)  , որպեսզի տեղի ունեցածի սարսափները երբեք չկորչեն պատմության մեջ»:  Նախագահն իր հայտարարությունը եզրափակեց չորրորդ և վերջին մեկ տող պարբերությամբ՝ նշելով, որ « ամերիկյան ժողովուրդը հարգում է բոլոր այն հայերին, ովքեր զոհվել են 106 տարի առաջ սկսված ցեղասպանության ժամանակ այսօր »:

Վստահ եմ, որ նախագահը քաջատեղյակ էր հայկական ԶԼՄ-ների դժգոհությանը նախկին նախագահներից՝ ցեղասպանություն իրավական տերմինի փոխարեն հայկական Մեծ Եղեռն տերմինն օգտագործելու համար։ Ինչո՞ւ այն ժամանակ նախագահ Ջո Բայդենը նույն շնչով օգտագործեց նաև Մեծ եղեռն տերմինը, երբ արդեն օգտագործել էր այդքան բաղձալի ցեղասպանություն բառը։

Պատասխանը կարող է լինել երկու անգամ. 

Օգտագործելով ցեղասպանություն և Մեծ եղեռն երկու տերմինները նույն պարբերության մեջ՝ նույն իրադարձությունը որակելու համար, նախագահը հավասարեցրեց երկու տերմինները որպես նույն իմաստը։ Դրանով նախագահը անսխալ ուղերձ հղեց, որ մինչ իր նախորդներն օգտագործում էին Մեծ եղեռն տերմինը, նրանք շատ լավ գիտեին, որ 1915թ. Օսմանյան կայսրությունում հայերի հետ տեղի ունեցածը ցեղասպանություն էր: Եթե ​​դիվանագիտական ​​նկատառումներից ելնելով .նրա նախորդները օգտագործել են Մեծ եղեռն տերմինը, ապա նրա հռչակագրում պարզաբանվում է, որ նրանք նկատի ունեն ցեղասպանություն։

Մյուս նկատառումը կարող է լինել ցեղասպանություն բառի շարունակական օգտագործումը ապրիլի 24-ի հայտարարությունների ժամանակ։ Ի տարբերություն ցեղասպանությունը ճանաչած մյուս երկրների կառավարությունները ներկայացնող առաջին բնակիչների, ԱՄՆ նախագահն օրենքով ամեն տարի ապրիլի 24-ին պետք է հռչակագիր հրապարակի միայն Հայոց ցեղասպանության կամ մարդու հանդեպ մարդու անմարդկայնության համատեքստում: Մնում է սպասել, թե Ջորջ Բայդենը կշարունակի՞ օգտագործել լատիներեն ցեղասպանություն տերմինը, թե՞ կբավարարվի հայերեն «Մեծ Եղեռն» տերմինով` երկու տերմինները նույնացնելով։ Չէ՞ որ ապրիլի 24-ի հայտարարությունները նախատեսված են հասարակական կարծիքի դատարանների համար և ոչ օրինական։

Մենք ունենք կարևոր պրագմատիկ պատճառ՝ պաշտպանելու «Մեծ Եղեռն» տերմինը մինչ այժմ՝ պահպանելու հայերի ցեղասպանության եզակիությունը, քանի որ այն ենթադրում էր շատ ավելին, քան ցեղասպանության իրավական ըմբռնումը: «Ցեղասպանության հանցագործությունը կանխելու և պատժելու մասին» ՄԱԿ-ի կոնվենցիան ցեղասպանությունը սահմանում է որպես « ազգային, էթնիկական, ռասայական, կրոնական խմբին ամբողջությամբ կամ մասամբ ոչնչացնելումտադրություն »: Մարմնի հաշվարկը իրավական նշանակություն չունի ցեղասպանություն իրագործելու համար, սակայն այն անշուշտ ծառայում է հաստատելու մտադրությունը: Զոհերի ունեցվածքի յուրացումը և վերապրածների արտաքսումը տեղ չունեն ցեղասպանության իրավական ըմբռնման մեջ, ինչպես սահմանված է ՄԱԿ-ի կոնվենցիայով։

Ամերիկացի ծնված և մեծացած Հայաստանի արտաքին գործերի առաջին նախարար Րաֆֆի Կ. Հովհաննիսյանը դա լավագույնս ամփոփում է՝ նշելով, որ այն, ինչ տեղի ունեցավ 1915-1922թթ.ժողովրդի կանխամտածված զրկումն իր նախնիների սրտից: Եվ հենց այդպես էլ եղավ։ Մեծ հայաթափման ժամանակ մի ժողովուրդ, որն ապրում էր ավելի քան երեք հազարամյակ իր պատմական ժառանգության վրա, երբեմն իր ինքնիշխան թագավորությունների մեջ և ավելի հաճախ՝ որպես բռնազավթող կայսրությունների հպատակ, մի քանի ամիսների ընթացքում դաժանորեն, բառացիորեն. , և ամբողջությամբ վերացվել իր հողից։ Մարդկության պատմության մեջ աննախադեպ՝ տների ու հողերի, եկեղեցիների ու վանքերի, դպրոցների ու քոլեջների, գրադարանների ու հիվանդանոցների, գույքի և ենթակառուցվածքների այս բռնագրավումը մինչ օրս սպանություն է ոչ միայն ժողովրդի, այլև քաղաքակրթության, մշակույթի և… ժամանակով վաստակած ապրելակերպ. Այստեղ է, որ այն ցեղասպանություն կամ չանվանելու մասին բանավեճը դառնում է անհեթեթ, տրիվիալ և երրորդական.«Վստահ եմ, որ Րաֆֆին ի նկատի ուներ ասել՝ ցեղասպանություն, ինչպես սահմանված է ՄԱԿ-ի կոնվենցիայով։

Ես դաստիարակվել եմ հայկական դպրոցներում՝ ի հիշատակ Մեծ Եղեռնի՝ հայերի գլխին պատահած Մեծ ոճրագործության։ Եղեռն բառն իր մեջ ներծծված է ներհատուկ տխրություն և ընդգրկուն է և կոչված է բորբոքելու զգացմունքներ և չի նշանակում հանցագործություն այն սովորական իմաստով, որի համար մենք ունենք vojir (Վոճիռ) բառը: Ինչպես ավելի վաղ նշել եմ, եթե Ցունամին, Կարաոկեն, Կուանզաան, Հանուկան, Շոահը և Նակբան հաջողությամբ ներխուժել են անգլերեն լեզվի լեքսիկոն և շատ լավ հասկանալի են, մեզ համար անհանգստանալու պատճառ չկա, որ մեր «Մեծ Եղեռն» տերմինը չի լինի: հասկանալ, թե ինչ է նշանակում փոխանցել՝ ցեղասպանություն

Հայկական նշանավոր «Հարաչ» օրաթերթի ականավոր խմբագիր Շավարշ Միսսակինգն էր, ով առաջինը հայ հանրությանը ներկայացրեց նորահայտ ցեղասպանություն բառը 1945թ. դեկտեմբերի 9-ի իր խմբագրականում և նշեց, որ դրա հայերեն նշանակում է «Ցեղասբանություն»: Ցեղասպանութիւն) . Հիշենք, որ Ցեղ (Ցեղ) արմատով հայերեն բաղադրյալ բառերը շատ են եղել դեռևս 1905-ին, ինչպես ցույց են տալիս Նայիրիում թվարկված հայերեն բառարանները։ Այնպես չէ, որ վերապրածները լեզվական հմտություններից զուրկ են եղել բաղադրյալ ցեղասպանություն բառով բերելու համար, բայց նրանք պետք է զգային, որ այն չի մարմնավորում այն, ինչ նրանք զգում էին և ուզում էին գովաբանել հաջորդ սերունդներին, որ դա Մեծ Եղեռնն էր։ հանցագործություն), և ոչ միայն ցեղասպանություն. Զարմանալի չէ, որ նույնիսկ այն բանից հետո, երբ Շավարշ Միսաքյանը ներմուծեց բաղադրյալ բառը.

Հետևաբար, կարծում եմ, որ մեզ պետք է օգտվել այս պահից և պահպանել մեր սեփական «Մեծ Եղեռն» տերմինը: Մի բան է շարունակել հասարակությանը կրթել Մեծ եղեռնի իմաստը, և բոլորովին այլ բան է դրա օգտագործումը ԱՄՆ նախագահի կամ որևէ այլ անձի կողմից դատապարտելը։ Մեծ Եղեռնի կիրառումը ի նպաստ ցեղասպանության դատապարտելը նշանակում է ժխտել մեր տերմինը, շատ «ինչպես Պետրոսը երեք անգամ ուրացել է Հիսուսին», Վարդան Մատիոսյանի խոսքերով.