Armenian Culture Month: Revering Translation

Vahe H. Apelian

It’s October, 2020, the Armenian culture month. The Azerbaijanis continue attacking relentlessly all along the Artsakh border. On Sunday, September 27, Azerbaijan, aided by Turkey, launched a surprise attack against our compatriots. The number of Armenian martyrs will continue to mount as the war drags on. Armenians all over the world are now engaged in a battle for existence, no less for maintaining our millennial old written and unwritten cherished culture.  Much is at stake. In the words of the eminent Armenian poet Baruyr Sevag, if we have ever conquered and prevailed it has been with our culture.

Feast of the Holy Translators (Sourp T'argmanchats Don, in Armenian: ՍուրբԹարգմանչաց տօն,) in celebration of translating  the bible into Armenian in 425. The feast takes place on the second Saturday in the month of October.

Perhaps no other nation acknowledges the importance of translating literary works and reveres translators more than the Armenians do. In fact, the Armenian Apostolic Church has canonized the fifth century Armenian translators who translated to Armenian the Bible and other relevant theological books right after St. Mesrob Mashtots invented the Armenian alphabet. 

Archbishop Karekian Hovsepian designated the month of October as the Armenian culture month when he was the primate of the Diocese of the Armenian Apostolic Church in the United States from 1939 to 1944, having been elected the Catholicos of the Cilician See. He served in that capacity until his death in 1952. On August 14, 1942, the Archbishop Hovsepian issued an encyclical designating the month of October as Armenian culture month. Henceforth observing Armenian culture in month of October became an annual tradition.

Translation is a difficult art. There are many quotes about translation ranging from “translation is a sin” to ‘translation is the art of failure”. There is also the acknowledgment that “without translation we would be living in provinces bordering on silence”.

It is inevitable that a translated literary work to certain extent is a reflection of the translator however the translator attempts to remain true to the original text and translate it as verbatim as possible. Despite the fact that translation by its very nature is an imperfect art, but without transitions we will remain confined, if not trapped, in a literary or cultural cocoon of our own making.

Fifteen to sixteen centuries after the great Armenian translators, there is a growing need for translation. This time around translating Armenian literary works to other languages for the growing number of the Armenians who cannot read and write anymore in Armenian but feel the need to connect to the mainstream Armenian culture. In fact, without translating Armenian literary works, our cultural heritage is destined for oblivion.

Modern technology has given us a magical tool, the ability to have translate in any language. Nowadays, anyone can copy an Armenian text he or she does not understand and paste on a Google translation site and have a fairly accurate translation of the Armenian text in any language. We are much more empowered now to continue remaining connected to our culture than any other time in our history.

 Long live translation. Our Christian faith was strengthened and our literary culture started with translated work and will perpetuate by translating our literary cultural heritage.

 

 

 

 

It’s War and the Nation an Army

 The attached is my translated text of Raffi Doudaklian recent posting on his Facebook page depicting the state of war in Armenia. He customarily reports from Armenia and asks interested reader to respond to him (rafdoud@aol.com). Vahe H. Apelian

  

It is impossible to describe with words the mood prevailing in Armenia.

It is war and the nation as a whole has turned into an army.

Young people on the streets of Yerevan solicit help towards the families in Artsakh affected by the war. Some bring bed covers, others food, many bring medicines  and then others flour or money. 

Young and old have gathered in front of the military recruiting offices and stand in line to volunteer and wait patiently until they are called in.

Individuals, business owners, companies donate as much as they can or want, to All Armenia Fund or  Military Insurance Fund .

Companies are very lenient and understandable towards their young employees who have volunteered to be dispatched to the front line.

It is a state of war in Armenia with the full sense of the word. Everyone, young and old, feel to the core of their being that it is a state of war that prevails in Armenia. It is war and the Armenian citizens have no other concern for now. It is war when they opened their eyes early in the morning and it may even continue in their sleep. Simply said,  the war has become part of the citizens’ being these days. 

The government has declared martial law and general mobilization. Thousands of individuals are waiting their call to serve the fatherland. Some even do not wait for the call from their commanding officer and present themselves without any hesitation with a full sense of appreciation of the responsibility that awaits them.

The mothers are sad and not as talkative. Sisters, wives,  fiancés are worrying and are emotional. Fathers and grandfathers cannot afford to show their anxiety and fear of losing a son or a brother. It is war and the men deny themselves the right to show emotion and concern. It is war. The men have to stay strong and ready for the ultimate sacrifice. This is the unwritten rule in Armenia.

The day begins with unending calls from the Diaspora. It is Zohrab from the United States. He is concerned, “how can we help?” He asks. Then it is Hagop who wants to send money from the America towards the needs of the Army.  Later, it is my “Tukenkian Foundation” colleague Houseg from Russia. “People have called us from Russia and the United States and want to donate”, he says. 

The day thus goes on, but throughout the day, the news on the television screen display the names of the martyrs.  The ever-present sorrow and pain come to dwell into newer Armenian families.  A bit later, it is the news of heroic deeds from our soldiers defending every inch of the homeland with a lion’s ferociousness. Your heart wants to burst with pride and joy. Thus, life and death; sorrow and joy merge to consume your Armenian ethos. 

The day has come to its end. I receive a call from Mehran Asadrian. He is  one of my  young and brave friends. “Tomorrow I am going to Artsakh”, he says. Calm and composed he explains that his friends will continue collecting donations for the soldiers and their families. He asks me to assist them. I promise him that I will,  but I realize how insignificant is my contribution when compared to the sacrifice he and his friends are making. It is not the time to say anything else to him but come to the point. A heartfelt “Good service and God speed” is what I say.

It is night. I open my computer. The war is continuing there.  Among the messages I noticed Mehran’s. It is a single word comment, “we departed…”.

The day is over but the war appears far from being over. I may dream about the war, but during the night, on the frontline, a real war will take place and firepower will rain in. Mothers will spend a sleepless night. The boys will respond to fire with fire for the sake of every inch of our native land. They will strike hard, confidently and without retreating to the last drop of their blood……

 

Նամակ երկրէն

ՊԱՏԵՐԱԶՄ Է ԵՒ ԱԶԳԸ՝ ԲԱՆԱԿ

Անկարելի է բառերով բացատրութիւնը տալ Հայաստանի մէջ տիրող մթնորոտին: Պատերազմ է եւ ազգը ամբողջութեամբ՝ դարձած է բանակ:

Երեւանի փողոցներուն վրայ երիտասարդներ Արցախի տուժած ընտանիքներունհամար օգնութիւն կը հաւաքեն, ոմանք ծածկոցներ կը բերեն, ուրիշներ՝ սննդեղէն, շատերդեղօրայք կը նուիրեն, ուրիշներ՝ ալիւր, կամ գումար:

Երիտասարդ ու նոյնիսկ տարեց քաղաքացիներ հաւաքուած ենզինկոմիսարիատներուն առջեւ եւ կամաւոր գրանցուելու համար հերթի կանգնած են ուհամբերութեամբ կը սպասեն, թէ երբ իրենց անունը պիտի կանչուի...

Անհատներ, գործարար մարդիկ, ընկերութիւններ, մանր ու միջին բիզնէսներնուիրատւութիւն կը կատարեն Համահայկական Հիմնադրամին եւ Զինուած Ուժերուկարիքներուն, իւրաքանչիւրը իր կարողութեան կամ սրտէն բխածին չափով: Ընկերութիւններհասկացողութեամբ եւ ըմբռնումով կը մօտենան կամաւոր ռազմաճակատ մեկնող պաշտօնեայերիտասարդներուն:

Ռազմական իրավիճակ է Հայաստանի մէջ բառին բուն եւ իսկական առումով: Ամէնմարդ, մեծով-փոքրով, իր մարմնին վրայ, իր հոգւոյն խորքը, իր գիտակցութեան ընդմէջէն կըզգայ ու կ'ապրի պատերազմական իրավիճակը: Պատերազմ է եւ հայաստանցին այսօր այլօրակարգ չունի, այլ մտահոգութիւն եւ այլ խնդիր չունի, պատերազմը կը սկսի երբ ան կըբանայ իր աչքերը, եւ կը շարունակուի իր գիշերային երազին մէջ: Պատերազմը, պարզապէս, իւրաքանչիւրի էութեան մաս կը կազմէ այս օրերուն:

Կառավարութիւնը ընդհանուր զօրակոչ յայտարարած է եւ հազարաւոր մարդիկ կըսպասեն, թէ երբ պիտի հնչէ հայրենիքին նուիրելու զանգը: Շատեր նոյնիսկ չեն սպասէրհրամանատարի կանչին եւ պատասխանատւութեան ամենաբարձր գիտակցութեամբ առանցտատամսելու կը ներկայանան զինկոմիսարիատ:

Մայրերը տխուր են ու... սակաւախօս: Քոյրեր, կիներ, ընկերուհիներ մտահոգ են եւյուզուած: Հայրերն ու Պապերը չեն կրնար ցոյց տալ իրենց անհանգստութիւնը, զաւակ կամեղբայր կորսնցնելու վախի առթած սարսափը: Պատերազմ է, եւ տղամարդիկ իրենք իրենց կըզրկեն յոյզ եւ տագնապ ցոյց տալու իրաւունքէն: Պատերազմ է, տղամարդիկ ուժեղ պիտի մնան, եւ պատրաստ պիտի ըլլան գերագոյն զոհողութեան: Սա՛ է Հայաստանի անգիր օրէնքը:

Օրս կը սկսի արտասահմանէն եկող անդադրում հեռախօսազանգերով: Զօհրապնէ, Ամերիկայէն, մտահոգ է եւ «ի՞նչպէս օգնենք», կը հարցնէ: Յետոյ Յակոբը՝ ԱՄԷ-էն, գումարկ'ուզէ փոխանցել բանակի կարիքներուն, քիչ ետք՝ «Թուֆէնքեան» հիմնադրամի գործընկերսէ, Յուսիկը, «Ռուսաստանից եւ ԱՄՆից մեր հետ են կապնուել, ուզում են գումար նուիրել», կ'ըսէ: Եւ այսպէս՝ շարունակ:

Եւ այս բոլորի ընթացքին՝ հեռուստացոյցի պաստառին վրայ լուրերը կը հաղորդենմեր նահատակներուն անունները: Վիշտն ու չմարող ցաւը նոր բոյներ կը գտնեն հայկականընտանիքներու մէջ... Քիչ յետոյ, հերոսական լուրեր՝ հայրենիքի իւրաքանչիւր թիզ հողըառիւծի կռիւով պաշտպանող մեր զինուորներու սխրանքներէն: Սիրտդ կ'ուզէ պայթիլհպարտութենէն եւ ուրախութենէն: Եւ այսպէս՝ մահն ու կեանքը կը բռնկին հայկականէութեանդ մէջ, վիշտն ու հրճուանքը զիրար գրկած, կրակի բոցերու նման կը ճաթրտին հոգիիդմէջ:

Օրս մօտեցած է իր աւարտին: Հեռախօսազանգ կը ստանամ: Միհրան Ասատրեաննէ, երիտասարդ, կտրիճ ընկերներէս մին: «Ես վաղը գնում եմ Արցախ», կ'ըսէսարնասրտութեամբ եւ կը բացատրէ, որ իր ընկերները կը շարունակեն օգնութիւններհաւաքելու աշխատանքը: Կը խնդրէ, որ օգտակար ըլլամ: Կը խոստանամ օգնել եւ կը զգամ, թէորքան քիչ է իմ ըրածս՝ իր նման տղոց նուիրումին բաղդատած: Աւելորդ խօսքեր ըսելուժամանակը չէ: «Բարի ծառայութիւն, Աստուած պահապան», կ'ըսեմ, կարճ, կտրուկ եւսրտաբուխ:

Գիշերը դիմատետր կը բանամ եւ պատերազմը կը շարունակուի այնտեղ: Լրահոսքին եւ գրառումներուն մէջ աչքիս կը զառնէ Միհրանի գրառումը: Միայն մէկ բառ՝«գնացինք»...

Օրը հասած է իր աւարտին, պատերազմը՝ աւարտելէ շատ հեռու կը թուի: Հիմաարդէն պիտի շարունակուի երազներուս մէջ: Իսկ գիշերը, Արցախի ճակատներուն վրայ, իրական պատերազմը կրակ պիտի տեղայ անձրեւի պէս: Մայրեր անքուն գիշերներ պիտիանցնեն, տղաքը կրակին պիտի պատասխանեն կրակով եւ հայրենի իւրաքանչիւր թիզ հողիհամար մինչեւ վերջին կաթիլ արիւն՝ կռիւ պիտի մղեն, ու պիտի հարուածեն ուժգին, ահարկու, վստահ, աննահանջ...

Րաֆֆի Տուտագլեան

Գրեցէ՛ք ինծի:

rafdoud@aol.com